Kijk hier naar een filmpje van de AVRO over Cuny Janssen en deze tentoonstelling

Amami-Oshima is een eiland in het meest zuidelijke puntje van Japan. Op uitnodiging van een Japanse organisatie reisde fotografe Cuny Janssen (Nijmegen, 1975) er in 2007 naar toe om de kinderen, het landschap en de natuur van dit subtropische eiland in beeld te brengen. Tijdens een tweede verblijf in 2008 rondde zij het project af. Het resultaat wordt nu gepresenteerd in de projectzaal van De Pont en in een tegelijk met de tentoonstelling te verschijnen fotoboek.

Cuny Janssens benadering van de fotografie laat zich karakteriseren als documentair. In haar foto’s ontbreekt iedere vorm van beeldmanipulatie of nadrukkelijke enscenering. Zij maakt gebruik van het natuurlijke licht om haar onderwerpen centraal en frontaal in beeld te brengen. Dat haar foto’s boven het puur registrerende uitstijgen heeft te maken met de enorme precisie waarmee ze fotografeert. De zorgvuldigheid in beeldopbouw, kadrering en lichtval maken dat het ‘toevallige’ van de werkelijkheid zijn willekeurig karakter verliest. Die geconcentreerdheid verleent haar fotowerken een intense en tegelijkertijd verstilde schoonheid.

Op de tentoonstelling worden kinderportretten afgewisseld met beelden van het eiland Amami. Sommige hebben het karakter van natuurstudies. Wat varens en grashalmen, het zachte mos op een boomstam of een zich ontvouwend varenblad tekenen zich scherp en stralend af tegen het donkergroen van de dichte begroeiing. Geen detail ontsnapt aan de aandacht. Door de nabijheid wordt de structuur van het gewas bijna tastbaar. In andere landschappen vormen de zee en de mangrove beeldbepalende elementen. Het water reflecteert de omgeving en de lucht en schept licht en ruimte.

In de portretten is er een vergelijkbaar contrast tussen de meer formele groepsportretten en de intieme portretten van individuele kinderen. In die portretten komt nog een andere kwaliteit naar voren die het documentaire te boven gaat. Hoewel Cuny Janssen de kinderen fotografeert in hun eigen omgeving -aan tafel, op hun kamer, op de veranda, in de klas of op het schoolplein- ontbreekt de actie. De kinderen kijken onbevangen en soms bijna onderzoekend in de lens. Hier is geen sprake van een vluchtig, gestolen moment, maar van een wederzijds contact, waarin de tijd even tot stilstand lijkt te komen.

Kinderen vormen al zo’n tien jaar het belangrijkste thema in het werk van Cuny Janssen. Na haar afstuderen in 2000 aan de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht reisde ze naar India (2000/01) om er kinderen te portretteren uit verschillende sociale lagen. Daarna volgden, naast de twee reizen naar Japan, nog verblijven in Macedonië (2003), Iran (2004), Zuid-Afrika (2005) en Oklahoma (2008). De afzonderlijke fotoseries maken deel uit van een groot onderzoeksproject, waarin Cuny Janssen kinderportretten van over de hele wereld met elkaar wil vergelijken.

Sinds 2003 combineert zij deze portretten dikwijls met landschappen. Op Amami zijn dat de rotsachtige kusten en de rijke vegetatie van het eiland, maar ook spirituele plekken rond shintoïstische schrijnen en locaties met sporen van menselijke aanwezigheid. Ze geven de portretten reliëf en roepen de nauwelijks te verwoorden verbondenheid op tussen de mens en het gebied waarin hij is geworteld.

In haar poging door te dringen tot het meest eigene komt Cuny Janssen vaak uit op dat wat kinderen met elkaar gemeen hebben. ‘Ik ben altijd op zoek naar wat er aan de binnenkant zit van die façade, van wat we weten over een land of een cultuur.’ zegt zij naar aanleiding van haar reizen. ‘Om daar te zijn en een echt mens voor je te hebben, die ook huilt en lacht en die eigenlijk dezelfde gevoelens heeft, maar er anders uitziet en in een heel andere situatie leeft, dat vind ik fascinerend.’

In haar portretten maken de onbevangenheid van een blik en het natuurlijke in een houding of gebaar zichtbaar wat een kind tot kind maakt, los van zijn specifieke herkomst. Ook in de verbeelding van het landschap gaat het Cuny Janssen niet om de topografische hoogtepunten maar om de universele krachten in de natuur. Met haar foto’s probeert zij tot die vitale kern door te dringen. Haar werk is een ode aan het leven zelf.

Foam Fotografiemuseum Amsterdam toont van 26 maart tm 2 mei het nieuwste project van Cuny Janssen, getiteld My Grandma Was A Turtle. De titel verwijst naar de Turtle-clan van de matriarchale indianenstam Delaware uit Oklahoma.